Minister voor of tegen rechtsbescherming?

De nieuwe beperkte gemeenschap heeft heel wat stof doen opwaaien en dat is nog niet voorbij. In deze nieuwsaflevering wil ik graag ingaan op het Wetsvoorstel  ‘’Wet wegnemen notariskosten bij algehele gemeenschap van goederen’’ van minister Dekker en de reactie van de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie daarop.

Beperkte gemeenschap van goederen
Zoals u allen weet, kennen wij sinds 1 januari 2018 een beperkte gemeenschap van goederen in Nederland. Vele landen kenden al een dergelijk systeem en Nederland was een van de laatste landen die overging. Kort gezegd komt het erop neer dat privé schulden en goederen die de partners vóór het huwelijk hadden ook na de huwelijkssluiting privé blijven. Ook vallen schenkingen en erfenissen die men voor of tijdens het huwelijk verkrijgt buiten de huwelijksgemeenschap. Na sluiting van het huwelijk vallen dus alleen goederen en schulden in de gemeenschap die op dat moment al gemeenschappelijk waren en alle goederen en schulden die men tijdens het huwelijk verkrijgt (alleen of samen).[1]

Vroeger was alles beter
Nu kan het zijn dat een stel wel graag in de ‘’ouderwetse’’ algehele gemeenschap van goederen van vroeger wenst te trouwen. Dat is mogelijk, dan moet het stel huwelijkse voorwaarden inhoudende een algehele gemeenschap van goederen laten opstellen bij de notaris. Aangezien de notaris ook een boterham moet verdienen, is dit niet kosteloos.[2] Dit kostenelement stoot(te) een aantal politici tegen de borst. Al tijdens de behandeling van de nieuwe wet in 2016 stelden Van Nispen (SP), Segers (ChristenUnie) en Dijkgraaf (SGP) voor om stellen een vrije keuze tussen de nieuwe beperkte gemeenschap van goederen of de algehele gemeenschap van goederen te bieden. Als toelichting zeiden zij het volgende:

‘’ Dit amendement introduceert de mogelijkheid voor aanstaande echtgenoten om – in plaats van het in het initiatiefwetsvoorstel voorgestelde basisstelsel van de beperkte gemeenschap van goederen – te kiezen voor de huidige algehele gemeenschap van goederen. Deze keuze kunnen zij kosteloos laten registreren door de ambtenaar van de burgerlijke stand. Het amendement introduceert dus meer keuzevrijheid voor mensen die in het huwelijk treden. Ook voorkomt het dat mensen die bewust voor de algehele gemeenschap van goederen kiezen notariskosten moeten maken, terwijl mensen die voor de beperkte gemeenschap van goederen kiezen die kosten niet hoeven te maken. ‘’[3]

Segers noemde de notariskosten een boete voor stellen die de algehele gemeenschap van goederen willen. Uiteindelijk is dit niet in de wet opgenomen. Art. 1:94 BW bepaalt nu hoe de wettelijke, beperkte gemeenschap van goederen er uit ziet. In art. 1:93 BW is opgenomen dat men van dit systeem kan afwijken door huwelijkse voorwaarden te maken: namelijk bij de notaris, tegen betaling.[4]

Poging twee
Eind februari heeft minister Dekker (VVD; minister voor Rechtsbescherming) een wetsvoorstel (Wet wegnemen notariskosten bij algehele gemeenschap van goederen) naar onder andere de Raad van State en de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB) gestuurd voor advies.[5] Hierin stelde hij grofweg hetzelfde voor als Segers, Van Nispen en Dijkgraaf. Hij pleit ervoor dat stellen tot één dag voor de huwelijksvoltrekking op papier of digitaal een formulier kunnen invullen waarin zij aangeven dat zij voor de algehele gemeenschap van goederen kiezen. Dit formulier moet ingediend worden bij de ambtenaar van de burgerlijke stand en is kosteloos. De KNB is vanaf het eerste moment al sceptisch geweest over het wetsvoorstel.[6] De stellen krijgen namelijk geen uitgebreide voorlichting zoals men dat bij de notaris wel zou krijgen. De notaris heeft immers een belehrungsplicht. De ambtenaar van de burgerlijke stand heeft deze niet. Stellen krijgen wel een folder, maar het is altijd de vraag of deze (goed) wordt gelezen.

Reactie KNB
De KNB heeft op 29 maart 2018 een officiële reactie gepubliceerd en die is alles behalve positief. Ik zal een aantal elementen bespreken. Voor de volledige reactie verwijs ik u naar de voetnoot.[7]

De notaris
De notaris heeft een belangrijke rol in de bescherming van zijn cliënten en het waarschuwen voor risico’s. In deze sfeer zal dat bijvoorbeeld gaan om het waarschuwen tegen voorhuwelijkse schulden van de partner. Het wetsvoorstel doet volgens de KNB afbreuk aan de rechtsbescherming, aangezien de notaris dus ‘’niet meer nodig zal zijn’’. Verder is de notaris ondernemer. Met het wetvoorstel wordt het honorarium voor de onderhavige dienst weggenomen. De KNB stelt dat het honorarium van de notaris moet worden afgewogen met de dienst die hij verricht. De voorlichting over het huwelijksvermogensrecht is een dienst en tegenover dienstverlening staat een vergoeding. Voor andere diensten verkrijgt de notaris immers wel zonder bezwaren een honorarium. Ten slotte treedt de overheid in concurrentie met de notaris door zelf een specifiek soort huwelijkse voorwaarden te gaan aanbieden. Een andere optie die in het wetvoorstel werd gegeven was om de huwelijkse voorwaarden wel door de notaris te laten maken, maar het notaristarief op nul te stellen. De KNB vindt dit zeer bezwaarlijk omdat de notaris wel onderzoek, werk en advies moet leveren, maar daar geen vergoeding voor krijgt.

De burgers
De komst van het nieuwe huwelijksvermogensrecht is vaak in de media verschenen, maar toch heerste er veel misvattingen. Zo werd gezegd dat men voortaan ‘’automatisch op huwelijkse voorwaarden’’ trouwt. Daaruit blijkt dat het onderwerp toch vrij ingewikkeld is en niet-juristen het toch vaak verkeerd zullen interpreteren. De KNB vreest voor nog meer onjuiste opvattingen en misverstanden onder de burgers indien de al ingewikkelde wet nogmaals wordt gewijzigd. De tussenkomst van de notaris zorgt ervoor dat de burger in ieder geval een weloverwogen keuze kan maken na alle relevantie informatie gehad te hebben. De KNB stelt dat het wetsvoorstel de burgers een zeer grote verantwoordelijkheid geeft op een gebied waar veel mensen (te) weinig verstand van hebben. De gevolgen kunnen groot zijn (denk aan schulden van partner) en de keus is al gemaakt door een formulier in te vullen. Men kan zelfs aan de situatie denken dat een partner onder druk van de andere partner het formulier invult.

De ambtenaar van de burgerlijke stand
Het formulier wat de stellen in moeten vullen, moet bij de ambtenaar van de burgerlijke stand ingeleverd worden. Deze is niet verplicht de stellen in te lichten over de (juridische) gevolgen van hun keuze. Zelfs als hij dit wel zou moeten doen of als hij dit vrijwillig wél doet, levert dit volgens de KNB grote problemen op. De ambtenaar van de burgerlijke stand is immers waarschijnlijk geen expert op het huwelijksvermogensrecht. Het risico bestaat dus dat hij onjuiste informatie geeft.

De overheid
De KNB stelt dat het formulier dat in het wetsvoorstel naar voren komt een overeenkomst is van huwelijkse voorwaarden tussen de partners. Deze wordt ingevuld en getekend zonder dat er een vorm van wilscontrole aanwezig is. Dat zou betekenen dat er vernietigbare overeenkomsten vormen. De KNB vraagt zich af of de overheid zich dan aansprakelijk stelt voor eventuele schade en hoe dit vernietigd zou moeten worden.
Verder geeft het wetsvoorstel de optie om de keuze voor het huwelijksgoederenregime in te schrijven in het huwelijksgoederenregister. Het is dus niet verplicht. De KNB verwacht dat weinig mensen hier gebruik van zullen maken, te meer omdat dit €187,- zal kosten. Hierdoor kunnen de registers onvolledig en dus onbetrouwbaar worden voor derden.

Slot
De KNB heeft fel gereageerd en is helemaal niet te spreken over het wetsvoorstel. Ik ben zeer benieuwd wat minister Dekker met de gegeven kritiek zal doen. Wellicht komt hij met een aangepast wetsvoorstel of geeft een tegenreactie. Het verhaal zal hier in ieder geval vast niet eindigen. Voor nu bedank ik u voor het lezen!

Tessa Pieksma
Praeses h.t.

[1] https://www2.notaris.nl/samen-verder/nieuwe-wet-beperkte-gemeenschap-van-goederen

[2] https://www.knb.nl/nieuwsberichten/knb-voorstel-dekker-gevaarlijk-vanwege-ontbreken-goede-voorlichting

[3] https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-33987-26.html

[4] http://wetten.overheid.nl/BWBR0002656/2018-01-01

[5] https://www.rijksoverheid.nl/regering/bewindspersonen/sander-dekker/nieuws/2018/02/26/dekker-schrapt-notariskosten

[6] https://www.knb.nl/nieuwsberichten/knb-voorstel-dekker-gevaarlijk-vanwege-ontbreken-goede-voorlichting

[7] https://www.knb.nl/nieuwsberichten/knb-dient-scherpe-reactie-in-op-wetsvoorstel-dekker